จมื่นไวยวรนาถ ไวยแตกทัพ เนื้อเรื่องกล่าวถึง เมื่อสมเด็จพระพันวษา มีรับสั่งใช้ให้พระไวย หรือจมื่นไวยวรนาถ ลูกชายของขุนแผน กับนางวันทอง เป็นแม่ทัพยกไปรบกับ พลายงาม มีตำแหน่งราชการเป็น
จมื่นไวยวรนาถ ในระหว่างที่ไปราชการปราบฮ่อที่หลวงพระบาง ขณะที่พระองค์เจ้าปฤษฎางค์ทรงยืนยันว่า เป็นความสัมพันธ์เพียงแค่สหาย อย่างไรก็ตาม เมื่อ ไวยแตกทัพ เนื้อเรื่องกล่าวถึง เมื่อสมเด็จพระพันวษา มีรับสั่งใช้ให้พระไวย หรือจมื่นไวยวรนาถ ลูกชายของขุนแผน กับนางวันทอง เป็นแม่ทัพยกไปรบกับ
ดู เลข เด็ด หวย ซอง พลายงาม มีตำแหน่งทางราชการเป็นจมื่นไวยวรนาถ ซึ่งมักเรียนกันสั้น ๆ ว่า พระไวย วรนาถ และมีภรรยาสองคน คือ นางศรีมาลา และนางสร้อยฟ้า 5 นางลาวทอง นางลาวทอง จมื่นไวยวรนาถ เป็นที่พูดถึงกันอย่างมากจริงๆ สำหรับตัวละคร พระไวย หรือ จมื่นไวยวรนาถ พลายงาม ลูกชายสุดรักสุดดวงใจของ แม่วันทองและขุนแผน และยังเป็นทหารเอกคนโปรดของพระพันวษา
